Bez dworu, ale z rodowodem

źródło: EAST NEWS

Kraków na tle powojennej Polski stanowił ewenement: duże niezniszczone miasto, z zachowaną czynszową zabudową

Komunistom nie udało się sfałszować w Krakowie referendum w 1946 r. i przegrali je tam wynikiem 84 proc. głosów oddanych przeciw nowej władzy. Skoro nie dało się ukryć prawdy, pozostawało jedynie spisać Kraków na straty, ogłaszając go „matecznikiem polskiej kołtunerii" i zapowiadając odwet. „Byłych ziemian" wytypowano na pierwsze ofiary.

Był czas, gdy palmę pierwszeństwa w konkursie na najbardziej arystokratyczne miasto Europy – a zatem chyba i reszty świata – dzierżyła de facto nie Florencja, z jej pałacami Viscontich, lecz Kraków. I działo się to bynajmniej nie w złotym wieku Zygmuntów ani też w „wieku pary i elektryczności", pod duchowym berłem rektora Tarnowskiego. Kraków zyskał tę pozycję za Józefa Stalina, choć z pewnością nie z jego woli.

To tutaj, w połowie lat 40. znalazły przytułek tysiące ziemian wyrzuconych z własnych dworów na mocy dekretu o reformie rolnej. Przytułek nawet całkiem sympatyczny, choć nieco ciasnawy – przynajmniej w porównaniu z wymiarami dotychczasowej egzystencji. Komuniści, gdy się zorientowali, że własnymi rękami w środku budowanej z całą bezwzględnością Polski Ludowej, pomogli wznieść tę „fortecę reakcji", najpierw próbowali odwrócić skutki własnych działań na zasadzie wiejskich łobuzów rozrzucających na wszystkie strony gałęzie gniazda leśnego ptaka. Jednak w krytycznym momencie ochłonęli i krakowskich arystokratów zostawili w spokoju.

Ceną owego spokoju była marginalizacja miasta, które kiedyś było polityczną stolicą Polski, a zachowało status jej stolicy duchowej. Byłym ziemianom i ogólnie krakowskim inteligentom pozwolono pozostać wśród swoich, ale jedynie w czterech ścianach mrocznych mieszkań i...